تجزیه میانگین نسل ها برای صفات فیزیولوژیکی، عملکرد و صفات مرتبط با آن در ذرت

به منظور برآورد اثر ژنتیکی و شناخت ماهیت اثرهای ژن های کنترل کننده صفات فیزیولوژیکی و عملکرد دانه و صفات وابسته به آن در ذرت تجزیه میانگین نسل ها با استفاده از دو تلاقی جداگانه در دو فامیل در یک طرح آشیانه ای (به نحوی که نسل های هر تلاقی همجوار باشند) با طرح پایه بلوک با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد در سال 1388 اجرا شد. در تلاقی اول، شش نسل شامل دو لاین k74/1 به عنوان والد اول (1p) و mo17 به عنوان دوم (2p)، نسل هیبرید 1f (k74/1×mo17)، نسل 2f، نسل تلاقی حاصل از تلاقی برگشتی با والد اوّل (1bc) و نسل حاصل از تلاقی برگشتی با والد دوم (2bc) است. به همین ترتیب تلاقی دوم شامل دو لاین k3218 به عنوان والد اول (1p) و k18 به عنوان والد دوم (2p)، نسل هیبرید 1f (k3218× k18)، نسل 2f، نسل حاصل از تلاقی برگشتی با والد اول (1bc) و نسل حاصل از تلاقی برگشتی با والد دوم (2bc) می باشد. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات اندازه گیری شده در تحقیق نشان داده شده که بین نسل های والدی k74/1×mo17 و k3218× k18 و نسل های حاصل از تلاقی آن ها اختلاف وجود دارد. تجزیه همبستگی ها در فامیل k74/1×mo17 نشان داد صفت تعداد برگ گیاه همبستگی ژنتیکی و صفات وزن بلال و وزن دانه بلال همبستگی فنوتیپی بالایی را با عملکرد دانه در بوته دارا می باشند که در مورد صفت وزن دانه بلال در طی تجزیه علیت اثر مستقیم بالا و مثبت آن بر عملکرد دانه در بوته مشخص شد. صفات تعداد برگ گیاه و وزن بلال در تجزیه علیت اثر مستقیم منفی با عملکرد دانه در بوته نشان دادند ولی اثرات غیر مستقیم این صفات بر عملکرد مثبت و بزرگ نشان داده شد. در تجزیه همبستگی در فامیل k3218× k18 ارتفاع گیاه همبستگی ژنتیکی مثبت و معنی دار را با عملکرد دانه در بوته دارا می باشد که در طی تجزیه علیت اثر مستقیم بالا و مثبت آن بر عملکرد دانه در بوته مشخص شد. وزن دانه? بلال، همبستگی ژنتیکی منفی و نسبتا پایینی با عملکرد دانه در بوته داشت اما در تجزیه علیت اثر مستقیم مثبت و اثرات غیر مستقیم منفی از طریق برخی از صفات نشان داده شد. در رگرسیون مرحله ای در فامیل k74/1×mo17متغییر های تعداد برگ گیاه، وزن تک دانه، تعداد دانه در بلال و پهنای دانه 37/94 درصد و در فامیل k3218× k18 متغییرهای تعداد دانه در ردیف، وزن بلال، وزن تک دانه و ارتفاع گیاه 38/94 درصد از تغییرات عملکرد را توجیه نمودند. نتایج تجزیه میانگین نسل ها نشان داد که اثر غالبیت [d] برای صفات محتوی نسبی آب برگ، تنظیم اسمزی دانه? گرده، ارتفاع بلال و طول بلال در فامیل k74/1×mo17 و برای صفات محتوی نسبی آب برگ، تعداد برگ گیاه، انشعابات گل تاجی، تعداد دانه در بلال، عملکرد دانه، تعداد دانه در ردیف، وزن بلال و وزن دانه? بلال در فامیل k3218× k18مقادیر بزرگ و معنی داری را به خود اختصاص داده است در حالیکه اثرهای افزایشی با وجود معنی دار بودن سهم کو چکی از تغییرات را در این صفات در بر می گیرند. از طرف دیگر منفی و معنی دار بودن اثر متقابل افزایشی در افزایشی [aa] در فامیل k74/1×mo17 برای صفات محتوی نسبی آب برگ، ارتفاع بلال و طول بلال و در فامیل k3218× k18برای صفات تعداد دانه در بلال، عملکرد دانه، تعداد دانه در ردیف، وزن بلال و وزن دانه? بلال نیز گویای پراکندگی ژن های کنترل کننده صفات در والدین هستند که باعث کوچک شدن اثرات می گردد. اثرات اپیستازی برای کلیه صفات به جز تعداد برگ بالا بلال، مساحت سطح برگ و تعداد ردیف دانه در فامیل k74/1×mo17 و تعداد برگ گیاه و انشعابات گل تاجی در فامیل k3218× k18 مشاهده شد. هم علامت نبودن پارامترهای غالبیت [d]و اثر متقابل غالبیت در غالبیت [dd] در هر دو فامیل بیانگر اپیستازی مضاعف برای تمام صفات می باشد. منفی بودن علامت پارامتر غالبیت [d] برای برخی از صفات در هر دو فامیل نشان دهنده غالبیت آلل های کاهنده می باشد. در نسل های حاصل از تلاقی k74/1×mo17 مدل افزایشی- غالبیت برای صفت مساحت سطح برگ کفایت نمود. متوسط نسبت غالبیت در هر دو فامیل برای کلیه صفات کمتر از یک بود که نشان دهنده اهمیت آثار افزایشی ژن ها برای آن صفات می باشد که در توافق وراثت پذیری خصوصی بالا برای آن صفات است. صفت عملکرد دانه در بوته در فامیل و صفت تنظیم اسمزی دانه گرده در فامیل قابلیت توارث پذیری خصوصی کمتری را نشان دادند که بیانگر پلی ژنیک بودن این صفات می باشد. میزان وراثت پذیری عمومی برای صفات عملکرد دانه در بوته در فامیل k74/1×mo17 و وزن دانه و وزن دانه بلال در فامیل k3218× k18 بزرگ برآورد شد که ممکن است ناشی از بالا بودن تنوع ناشی از بالا بودن تنوع ناشی از غالبیت ژن ها باشد.